Përgjatë vijës bregdetare të Shqipërisë jugperëndimore, dielli shkëlqen shumë — duke ngrohur 234,828 panele të reja diellore në termocentralin e Karavastasë që do të lidhet me rrjetin energjetik të vendit në javët e ardhshme. Në më pak se dy vjet, kompania franceze Voltalia ka ndërtuar centralin më të madh me energji diellore në Ballkanin Perëndimor, ku pjesa më e madhe e rajonit mbetet e varur nga lëndët djegëse fosile, duke përfshirë qymyrin.
I vendosur në 200 hektarë tokë të siguruar nga qeveria shqiptare në buzë të parkut kombëtar të lagunës së Karavastasë, centrali do të jetë në gjendje të gjenerojë 140 megavat, duke furnizuar me energji qindra mijëra shtëpi në vendin me vetëm 2.8 milionë banorë. Rritja e energjisë do të jetë një goditje e mirëpritur për vendin ballkanik — ku ndërprerjet e energjisë ishin prej kohësh një plagë pas rënies së qeverise komuniste në fillim të viteve 1990.
Dhe ndërsa rrjeti është stabilizuar vitet e fundit, ndërprerjet e energjisë janë ende të zakonshme. Shqipëria aktualisht merr afërsisht 99 për qind të energjisë elektrike nga hidrocentralet. Por me thatësirat e rregullta dhe infrastrukturën e rrënuar të energjisë që daton që nga epoka e saj komuniste, Shqipëria ka luftuar për të ecur me ritmin e zhvillimit të vendit të nxitur nga miliona turistë që mirëpret çdo vit.
Një valë aktivizimi në vitet e fundit kundër një sërë projektesh të reja hidroenergjetike e shtyu qeverinë shqiptare të krijonte një park kombëtar vitin e kaluar për të mbrojtur lumin Vjosa, një nga rrugët ujore më të mëdha të Evropës, pa pengesa. Me ndalimin e ndërtimit të digave, mbështetësit e Karavastasë shpresojnë se 300 ditë mesatare me diell në vit do të sigurojnë prodhim të qëndrueshëm të energjisë. “Nga ky dimër, 100 për qind e energjisë së prodhuar nga termocentrali diellor i Karavastasë do t’i shitet kompanisë kombëtare shqiptare,” i thotë AFP Constantin von Alvensleben, menaxher i Voltalias për Shqipërinë. “Nëse Shqipëria prodhon tepricë të energjisë elektrike, do të jetë në gjendje ta eksportojë atë tek përdoruesit në vendet fqinje si Greqia, Italia, Kosova, Mali i Zi dhe Maqedonia e Veriut”.
Megjithëse vendi promovon sektorin e tij të energjisë së gjelbër, Shqipëria prodhon rreth 650,000 ton naftë bruto në vit nga infrastruktura e rrënuar që ambientalistët e kanë kritikuar prej kohësh për dëmin që u shkakton komuniteteve lokale.
Luca Anthouard, një inxhinier që punon në projekt, thotë se sipërfaqet e kripura dhe të papërpunuara të tokës rreth Karavastasë u kanë mundësuar zhvilluesve të ndërtojnë një projekt “në një shkallë të madhe sipas standardeve evropiane”. Por përpara se të ngriheshin panelet, toka e plasaritur ishte shtëpia e bretkosave të vogla jeshile — të njohura si Pelophylax Shqipericus, ose bretkosat shqiptare.
“Ne kemi hartuar projekte specifike për të mbrojtur këtë specie duke krijuar habitate të reja në mënyrë që të mund të kthehet dhe të riprodhohet këtu,” shtoi aktivistja Vilma Terpollari. Gjatë gjithë zhvillimit të gjerë, fotot e kësaj bretkose të vogël me një vijë të gjelbër fluoreshente përgjatë shpinës i kujtojnë punëtorët që të kujdesen. Projekti përmban gjithashtu linja të trasha të energjisë që transportojnë energji elektrike nga parku diellor në një stacion rishpërndarjeje që mund të shqetësojë shtegun e fluturimit të zogjve. “Voltalia ka instaluar diverter zogjsh”, tha Terpollari, “i pari i ketij lloji në Shqipëri”
Karakteristika — e cila është në thelb një kullë e madhe që i bën linjat e energjisë më të dukshme — është edhe më e rëndësishme për shkak të vendndodhjes së Shqipërisë jugperëndimore nëpër rrugët migratore dhe zonat e foleve që janë shtëpia e pelikanit dhe flamingove rozë. Miliona zogj kalojnë çdo vit nëpër lagunën e Nartës dhe grykëderdhjen e Karavastasë, duke ofruar terren kritik për speciet migratore që udhëtojnë midis Evropës Veriore dhe kontinentit Afrikan.
Sa i përket banorëve të fshatrave përreth, 53 familje u shpërngulën për t’i hapur rrugë ndërtimit të termocentralit dhe linjës elektrike. “Ato do të rimbursohen nga shteti, në përputhje me ligjin”, tha Ramatlen Bollobani, këshilltar i projektit, duke shtuar se Voltalia do të kontribuojë edhe në kompensimin e familjeve. Vetëm një familje po kundërshton urdhrin e dëbimit.
