Sektori bujqësor i Shqipërisë nuk duhet të përballojë vetëm migracionin dhe me detyra madhore tw përafrimit me legjislacionin e BE-së: Sipas ministres së Bujqësisë Frida Krifca, ndryshimi i klimës është sfida më e madhe.Shqipëria hapi negociatat me Bashkimin Evropian në korrik 2022 dhe tani po i sjell të gjitha ligjet dhe rregulloret e brendshme në përputhje me ato të BE-së.Por në një intervistë ekskluzive me EURACTIV, Krifca tha: “Sfida kryesore me të cilën po përballemi është ndryshimi i klimës, i cili po prek territorin tonë dhe po ndryshon politikat tona për të mbështetur prodhimin, përdorimin e tokës, ujitjen dhe mbrojtjen nga përmbytjet”.Sipas të dhënave të FMN-së, Shqipëria do të ketë një rritje të temperaturës deri në 2.2 gradë Celsius deri në vitin 2050, së bashku me një rritje të frekuencës së temperaturave jashtëzakonisht të larta.Gjithashtu, ndërkohë që reshjet pritet të ulen deri në 4.3%, do të rritej shpeshtësia dhe intensiteti i reshjeve të dendura, duke sjellë më shumë rreziqe përmbytjesh, të cilat tashmë e rrënojnë vendin çdo vjeshtë dhe dimër. Të gjitha këto sfida kërkojnë që ne të bëjmë përpjekje shtesë për të përballuar fazën e re bujqësore në të cilën ka hyrë Shqipëria.Si rezultat, ministria ka investuar 1.16 miliardë lekë (11.2 milionë euro), një rritje prej 2.5 për investimet e kaluara, në ujitje për të ndihmuar fermerët e vendit me prodhimet e tyre.Ka gjithashtu plane në zhvillim e sipër me Bankën Botërore për të ndërtuar Platformën Dixhitale për Bujqësinë Inteligjente Klimatike, e cila do të “mbledhë informacione për llojin e tokës, të dhënat hidro-meteorologjike, praktikat bujqësore duke përfshirë përdorimin e plehrave, pesticideve dhe ujitjes, dhe synon të udhëzojë fermerët drejt praktikave më të qëndrueshme bujqësore”.Por Shqipëria përballet me një sfidë tjetër në sektorin e saj të bujqësisë, duke kontribuar me 18.63% në PBB.Vendi ka humbur mbi 1.4 milionë qytetarë në 30 vitet e fundit, me deri në 83% të të rinjve që duan të studiojnë, punojnë dhe jetojnë jashtë vendit. Por shumë në zonat rurale janë gjithashtu të prirur të zhvendosen në qendrat urbane, duke penguar sektorin e bujqësisë, i cili ende nuk ka arritur të arrijë potencialin e tij të plotë.Krifca tha se migrimi i brendshëm dhe i jashtëm është një çështje që mundon bujqësinë në të gjithë Evropën, por se po zbatohen masa për të menaxhuar situatën në nivel lokal.
Njëra është një skemë ku të rinjtë që studiojnë bujqësi marrin pagë të barabartë me pagën minimale (40,000 lekë në muaj/ 400 €) për kohëzgjatjen e kursit. Si një nga vendet më të varfra në Evropë, PBB-ja e saj për frymë arriti vetëm 32% të mesatares së BE-së në vitin 2021, sipas Eurostat, duke bërë që shumë njerëz të kërkojnë paga më të mira jashtë vendit.“Por unë besoj se duhet të shkojmë përtej kësaj,” tha Krifca, i cili shtoi se fondet e BE-së si IPARD i shohin të rinjtë me prioritet në zhvillimin e ideve të tyre të biznesit bujqësor.
Turizmi takohet me bujqësinë
Krifca pohoi me kokë për sektorin e agroturizmit si një mënyrë për të angazhuar të rinjtë në bujqësi.
“Është bërë një përpjekje e madhe për financimin, investimin dhe lehtësimin në strukturat agroturistike, që ne besojmë se është instrumenti kryesor për rritjen e punësimit dhe të ardhurave të të rinjve në zonat rurale”, tha ajo, duke shtuar se në vitin 2017 kishte vetëm 10 vende të certifikuara agroturizmi. , krahasuar me gati 300 sot.
Shqipëria po kalon një bum turistik, ku numri i vizitorëve është rritur me 60% në vitin 2022 dhe pritet të kalojë 10 milionë deri në fund të vitit. Agroturizmi është një pjesë qendrore e kësaj pasi vendi kërkon të tërheqë vizitorë përmes peizazheve, natyrës së larmishme dhe traditave kulturore, bujqësore dhe kulinare të ruajtura ende në shumë zona rurale.
“Mund t’ju garantoj se kjo politikë ka reduktuar ndikimin e migracionit dhe ka treguar një rrugë të suksesshme për të rinjtë tanë për të investuar dhe punuar në Shqipëri”, tha Krifca.Për disa fermerë në Shqipëri, politikat e BE-së të drejtuara nga teknologjia duken shumë kilometra larg, por Krifca tha se përparimi po vjen hap pas hapi.“Ne kemi një strukturë të vogël dhe të fragmentuar agrare që e vështirëson aplikimin e teknologjive të reja që i gjejmë në vende të tjera, ndaj dhe skema kombëtare e mbështetjes në bujqësi kishte si objektiv nxitjen e bashkëpunimit mes fermerëve, i cili për shkak të kujtimit të historia e vendit tonë, mbetet e vështirë për t’u zbatuar.”Për gati 50 vjet, Shqipëria ishte nën sundimin totalitar komunist ku fermerët punonin me modelin kooperativë që përfundimisht dështoi dhe pa një pjesë të madhe të popullsisë të zhytur në urinë.Në nivel kombëtar, ministria ka nxitur për skema ku fermerët rriten veçmas, por shesin së bashku për të rifutur butësisht konceptin e të punuarit së bashku.Por shumë fermerë hezitojnë të regjistrohen në shtet. Prandaj, qeveria ka ofruar akses në fonde në këmbim të regjistrimit, dhe që nga viti 2023, ka më shumë se 90,000 fermerë të regjistruar me një numër TVSH, një rritje prej 14% nga viti i kaluar.Financimi për rrëmbim përfshin Skemën Kombëtare të Mbështetjes, e cila ka subvencionuar shpenzimet e fermerëve dhe ka ulur kostot e kultivimit për 39,000 hektarë grurë, 22,000 hektarë misër dhe 23,000 hektarë foragjere vetëm në vitin 2022. Ai gjithashtu mbështeti rigjallërimin e sektorit të blegtorisë në 850,000 krerë bagëti dhe ndihmoi 308,000 koshere bletësh dhe rreth 1000 hektarë sera.
Për skemën e vitit 2023 deri më tani janë pranuar mbi 68 mijë aplikime, ndërsa në vitin 2022 487000 fermerë kanë përfituar ulje të çmimeve të karburanteve, ushqimit për kafshë dhe shërbime në lidhje me blegtorinë, si dhe ulje të kostove të certifikimit si organikë.Këto aplikime u bënë online, duke inkurajuar fermerët të përqafojnë dixhitalizimin.
“Pra, procesi i formalizimit të fermerëve po ecën në drejtimin e duhur, duke treguar se bujqësia është një fushë tjetër që duhet të mbështetet domosdoshmërisht në dixhitalizimin dhe transmetimin e njohurive”, tha Krifca.
Fermerët shqiptarë tani mund të përdorin një aplikacion të lançuar nga ministria, i cili jep informacion në kohë reale mbi tregjet, analizat e ushqimit, skemat e mbështetjes aktive, financimin, kujdesin veterinar, legjislacionin në fuqi, madje edhe tokën me qira. Në katër muaj, u regjistruan më shumë se 2.1 milionë vizita në aplikacion, tha Krifca.
Çfarë e bën Shqipërinë të veçantë
Shqipëria gjithashtu ka orientuar drejt disa skemave të cilësisë, në përputhje me rregulloret e BE-së: Treguesit Gjeografikë, Emërtimin e Origjinës dhe Garantimin e Specialiteteve Tradicionale-shënuesit që lidhen me cilësinë, mjedisin gjeografik, traditën dhe origjinën e produkteve të caktuara.
Ministri tha se katër produkte janë të regjistruara në skemat kombëtare, me hapin tjetër regjistrimin e tyre në BE. Këtu bëjnë pjesë djathi Mishavina e Bjeshkëve të Kelmendit nga Kelmendi, mjalti i Bedunicës nga Përmeti, djathi i zier nga Malësia e Madhe dhe djathi i dhisë nga Dibra. “Ne kemi një listë me 40 produkte të tjera të shkëlqyera që janë duke u studiuar dhe së shpejti do të regjistrohen si të mbrojtura”, shtoi Krifca. Në temën e tregtisë me BE-në dhe heqjen e mundshme të tarifave dhe kuotave për agro-mallrat e kufizuara, Krifca tha se Shqipëria ka një marrëdhënie preferenciale për shumicën e produkteve të eksportuara në BE, ndërsa për disa artikuj ka kuota dhe për të tjera. , tregtia është liberalizuar me akses pa taksa.Ministri tha se BE mbetet tregu më i rëndësishëm për eksportet shqiptare, me më shumë se 200 milionë dollarë në vitin 2022 dhe më shumë që priten këtë vit. Vendi përpiqet të “prodhojë jo vetëm më shumë, por produkte më cilësore dhe më të sigurta që plotësojnë kushtet e këtyre tregjeve,” shtoi ajo.Sa i përket Open Balkan, një nismë mes Shqipërisë, Maqedonisë së Veriut dhe Serbisë për të lehtësuar tregtinë dhe lëvizjen e lirë, Krifca tha: “Kjo shërbeu si një fazë kalimtare për hapjen dhe forcimin e ekonomive deri në momentin që Procesi i Berlinit merr përsipër si ombrellë. iniciativë për rajonin”.Procesi i Berlinit synon të rigjallërojë lidhjet shumëpalëshe midis gjashtë vendeve shpresëdhënëse të BE-së në Ballkanin Perëndimor dhe vendeve të përzgjedhura anëtare të BE-së dhe të përmirësojë bashkëpunimin rajonal në ato vende për infrastrukturën dhe zhvillimin ekonomik.
Në vitin 2022, nën iniciativën e Ballkanit të Hapur, eksportet në Serbi u rritën me 13.6% ndërsa importet ranë me 20%, me suksese të ngjashme në Maqedoninë e Veriut pasi u çmontuan pengesat burokratike.“Nëpërmjet këtyre marrëveshjeve, ne kemi rritur për vitin 2022 me 94% vëllimin e ngarkesave me dy vendet e tjera.
Vlerat para fondeve të BE-së
Krifca i cilësoi përpjekjet për të përafruar me legjislacionin e BE-së si një “proces kompleks” që përfshin integrimin e legjislacionit të BE-së në ligjin shqiptar, por edhe më shumë reformën e institucioneve.“Në rastin e bujqësisë, procesi i anëtarësimit do të paraprihet nga një përpjekje e sektorit të bujqësisë për t’u përshtatur me standardet e BE-së dhe ky rrugëtim […] është edhe më i rëndësishëm se fondet që do të përfitojë bujqësia shqiptare në momentin e anëtarësimit. .”
