Ndotja e ajrit vret më shumë se 1200 fëmijë dhe adoleshentë në vit në Europë, sipas një raporti të publikuar nga Agjencia Europiane e Mjedisit (European Environment Agency, EEA) ditën e hënë. Gjithashtu, rritet ndjeshëm rreziku i shfaqjes së sëmundjeve më vonë gjatë jetës.Pavarësisht përmirësimeve të bëra në vitet e fundit, niveli i ndotësve kryesorë të ajrit në shumë vende Europiane, mbetet mbi udhëzimet e Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH), paralajmëron raporti.Europa Qendrore-Lindore dhe Italia janë të prekura veçanërisht rëndë.
Pse të rinjtë janë kaq të prekshëm nga ndotja e ajrit?
Fëmijët dhe adoleshentët janë veçanërisht të prekshëm ndaj ndotjes së ajrit, sepse trupi dhe sistemi i tyre imunitar janë ende në zhvillim.
Ekspozimi ndaj dioksidit të azotit dhe ozonit në afat të shkurtër, dhe grimcave të imta – të njohura edhe si PM 2.5 (particulate matter) – në afat të gjatë mund të ndikojë në mirëfunksionimin dhe zhvillimin e mushkërive të fëmijëve. Kjo mund të çojë në sëmundje të frymëmarrjes dhe kardiovaskulare, duke përfshirë astmën, e cila prek 9% të të rinjve në Europë.
Ekspozimi ndaj ndotjes së ajrit gjatë shtatzënisë, lidhet gjithashtu me peshën e ulët të lindjes së fëmijëve dhe rrezikun e lindjes së parakohshme.
Raporti vlerëson se, ndotja e ajrit shkakton më shumë se 1200 vdekje të parakohshme në vit, në të rinjtë dhe fëmijët nën moshën 18 vjeç në 32 vendet anëtare të EEA, të cilat nuk përfshijnë Mbretërinë e Bashkuar, Zvicrën apo Ukrainën.
Edhe pse ky numër është ende i ulët në krahasim me vdekjet e përgjithshme nga ndotja e ajrit, e cila u vlerësua në 311,000 në vitin 2021, ndikimi i vdekjeve ose sëmundjeve kronike në jetën e hershme konsiderohet më i madh.
Në popullatën e gjerë, sëmundjet e zemrës dhe ishemia, janë shkaqet më të zakonshme të vdekjeve të parakohshme nga ndotja e ajrit, të ndjekura nga sëmundjet e mushkërive dhe kanceri i mushkërive.
Sa e keqe është ndotja e ajrit në Europë?
Në vitin 2021, më shumë se 90% e popullsisë urbane të BE-së, ishte e ekspozuar ndaj niveleve të dëmshme të ndotjes së ajrit, thotë raporti.
Ekspozimi ndaj PM 2.5 – ndotësi më i dëmshëm për shëndetin e njeriut – ishte edhe më i lartë, 97%. Grimcat e imëta janë shkaku kryesor i ishemisë, kancerit dhe sëmundjeve të frymëmarrjes.
Të dhënat tregojnë se nivelet e PM 2.5 janë më të këqijat në Europën Qendrore-Lindore dhe Itali, kryesisht për shkak të djegies së lëndëve djegëse të ngurta, si qymyri në shtëpi dhe industri. Zonat, që mendohet se kanë cilësi “shumë të dobët” të ajrit, përfshijnë Piotrków Trybunalski dhe Nowy Sacz në Poloni, Slavonski Brod në Kroaci dhe Kremona në Itali.
Monitorimi tregoi se, nivelet e ozonit dhe dioksidit të azotit, tejkaluan udhëzimet e OBSH-së në të gjitha vendet, ndërsa nivelet më të larta të ozonit, u panë në rajonin e Mesdheut dhe Europën Qendrore.
Faro në Portugali dhe Umeå dhe Uppsala në Suedi, u renditën si qytetet më të pastra Europiane me nivelet mesatare më të ulëta të PM 2.5.
Si mund të reduktojmë dëmet nga ndotja e ajrit?
Pjesë e Marrëveshjes së Gjelbër (Green Deal), Plani i Veprimit për Zero Ndotje të BE-së (Zero Pollution Action Plan), synon të kufizojë emetimet dhe të ulë ndotjen e ajrit në të gjithë bllokun. Deri në vitin 2030, ai synon të zvogëlojë numrin e vdekjeve të lidhura me PM 2.5 me 55%, krahasuar me nivelet e vitit 2005.
Por, derisa të reduktohet në nivele të sigurta, përmirësimi i cilësisë së ajrit përreth shkollave, mund të ndihmojë në reduktimin e dëmtimit te fëmijët. Kjo mund të përfshijë përmirësimin e infrastrukturës së çiklizmit dhe vendosjen e ndalimeve të trafikut ose kufizimeve të shpejtësisë, kur fëmijët janë duke udhëtuar për në shkollë ose duke luajtur sporte në natyrë.
Marrë nga Monitor.al
